Pomiń menu

Społecznicy czuwają nad obowiązkami miasta

Społecznicy czuwają nad obowiązkami miasta

Wyzwanie

Poprzedni burmistrz Andrzej Szczygieł mówił o nich tak: — Nie ma drugich takich w okolicy. Choć szanował Stowarzyszenie Z Pomysłem, blokował ich inicjatywy typu budżet obywatelski czy obywatelska inicjatywa uchwałodawcza. Ten pierwszy mechanizm już kiedyś funkcjonował w Gryficach, ostatni raz w 2017 roku. — Zasady były niejasne, podział środków nierówny, mniejsze miejscowości nie miały szans na przebicie się ze swoimi projektami [Gryfice są gminą miejsko-wiejską, w jej skład wchodzą okoliczne sołectwa – uzup. AZŻ], więc budżet obywatelski upadł w ciągu trzech lat od utworzenia mówi Łucja Jankowska ze Stowarzyszenia Z Pomysłem. Przykład innych gmin w Polsce pokazywał członkom Stowarzyszenia Z Pomysłem, jak wiele dobrego można zrobić w ramach budżetu obywatelskiego, np. zagospodarować teren zielony, postawić ławki, zorganizować spotkanie czy warsztaty dla mieszkańców. Argumentem za uruchomieniem budżetu obywatelskiego było też to, że mieszkańcy Gryfic działają przeważnie w grupach nieformalnych, więc mają ograniczony dostęp do finansowania.

— Budżet obywatelski jest obowiązkowy tylko dla miast na prawach powiatu. Dla pozostałych samorządów, takich jak Gryfice, to dobrowolne narzędzie partycypacyjne, w którym mieszkańcy decydują o wydatkowaniu środków z budżetu gminy. Zgłaszać propozycje zadań mogą wszyscy mieszkańcy, tak, jak i brać udział w głosowaniu. Realizację zwycięskich zadań urząd może powierzyć np. swoim jednostkom budżetowym, spółkom komunalnym, organizacjom pozarządowym czy firmom — mówi Małgorzata Łosiewicz, koordynatorka akcji Masz Głos ze Stowarzyszenia Rozwoju Inspiracje.

Dlatego przywrócenie budżetu obywatelskiego stało się dla Stowarzyszenia Z Pomysłem ważne. Opinia „lokalnego doradcy” – organizacji doświadczonej i wspierającej mieszkańców, którą cieszy się w otoczeniu – zobowiązywała grupę tym bardziej.

Działanie

Trzy lata zajęło Stowarzyszeniu Z Pomysłem dążenie do zmiany (grupa przystąpiła do akcji Masz Głos w 2022 roku). Były to przede wszystkim działania związane z edukowaniem mieszkańców w kwestii budżetu obywatelskiego, bo jeśli chodzi o postawę władz samorządowych, nie było szans na zmianę. — Gdy zwracaliśmy się z pomysłami, chodziliśmy do urzędu, dostawaliśmy obietnice, deklarację gotowości spotkania się, ale brakowało najważniejszego: działania — mówi Aleksander Chyla ze Stowarzyszenia Z Pomysłem.

Współpraca z władzami samorządowymi

Zmiana nastąpiła wraz z wyborami samorządowymi w kwietniu 2024 roku. Na fotel burmistrza wystartował dotychczasowy prezes Stowarzyszenia Z Pomysłem – Tomasz Aniuksztys i wygrał. Wraz z rozpoczęciem kampanii wyborczej wystąpił ze Stowarzyszenia, aby nie rzutować na opinię, którą wypracowało sobie w środowisku lokalnym Stowarzyszenie, i aby jednocześnie nie opierać się na niej.

Gdy układ sił w ratuszu się zmienił (na stanowiskach radnych pozostało dziesięć osób, nowych pojawiło się jedenaście) Aleksander Chyla i Łucja Jankowska ze Stowarzyszenia Z Pomysłem poprosili nowego burmistrza o spotkanie, aby poruszyć wątek budżetu obywatelskiego, ale też – tu Stowarzyszenie rozszerzyło paletę oczekiwań – inicjatywy lokalnej i obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. — Wszystkie trzy narzędzia powinny być dla mieszkańców dostępne zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, jednak nadal nie wszędzie samorządy o to zadbały. Włodarze, podejmując taki temat, włączają mieszkańców w decydowanie o gminie —  mówi Łucja Jankowska.

Aby ustawowe narzędzia współpracy z mieszkańcami zafunkcjonowały lokalnie, samorząd musi podjąć uchwałę w sprawie określania trybu i szczegółowych kryteriów oceny wniosków o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej, uchwałę w sprawie szczegółowych zasad wnoszenia inicjatyw obywatelskich, tworzenia komitetów inicjatyw obywatelskich, wymogów formalnych, jakim muszą odpowiadać składane projekty, i zasad ich promocji, a w kwestii budżetu obywatelskiego urząd musi podjąć uchwałę w sprawie zasad i trybu przeprowadzania.

Jako że burmistrz Gryfic wywodzi się z organizacji społecznej, nie było problemu z przekonaniem go do dalszego działania. Obie strony wiedziały, w jakim kierunku chcą dążyć, aby poprawić zaangażowanie mieszkańców. Burmistrz w ciągu trzech spotkań ustalił z członkami Stowarzyszenia sposób współpracy – wszystko mieli robić wspólnie.

Członkowie Stowarzyszenia zaczęli przygotowywać dokumenty. Nie mieli z tym trudności – nad działaniem pracowali już od trzech lat, a ewentualne wątpliwości konsultowali z  Małgorzatą Łosiewicz. W Urzędzie mieli wyznaczoną osobę do kontaktu – Luizę Kowalską, sekretarz gminy. To ona spotykała się z przedstawicielami Stowarzyszenia, dopytywała o szczegóły i dokładne zasady funkcjonowania poszczególnych narzędzi partycypacji, dyskutowała na temat zapisów w projektach uchwał, w dużej mierze wzięła także na siebie organizację konsultacji społecznych w późniejszym czasie i przybliżanie mieszkańcom nowych form współpracy z gminą.

Współpraca z lokalną społecznością

W listopadzie, kiedy formalności związane z przygotowaniem dokumentów, zostały ukończone, przyszedł czas na konsultacje narzędzi z mieszkańcami. — W gruncie rzeczy to mieszkańcy będą korzystać z budżetu obywatelskiego czy inicjatywy lokalnej, więc powinni być naszymi partnerami od początku wdrażania tych mechanizmów. Dla mnie, wywodzącego się z trzeciego sektora, dialog z mieszkańcami jest tak samo ważny jak budowanie stref przemysłowych czy rozwój przedsiębiorczości mówi Tomasz Aniuksztys.

Konsultacje odbyły się w formie ankiety konsultacyjnej, którą można było wypełnić papierowo i dostarczyć do Urzędu osobiście lub pocztą albo pobrać ze strony internetowej Urzędu i wysłać mailem. Za dystrybucję ankiety odpowiadał magistrat. Inicjatywa lokalna i obywatelska inicjatywa uchwałodawcza zostały także skonsultowane podczas dwóch spotkań stacjonarnych w Urzędzie Miejskim w Gryficach.

We wszystkich konsultacjach wzięło udział niewielu mieszkańców. — Niska frekwencja podczas spotkań nie dziwiła. Nie był to pierwszy raz, kiedy mieszkańcy słyszeli o tych narzędziach, mieli zaufanie do przedstawicieli Stowarzyszenia, które mówiło o nich podczas różnych swoich działań edukacyjnych, a władze wybrali sami. Ci, którzy byli na konsultacjach, wnieśli niewiele uwag — mówi Aleksander Chyla.

Projekty wszystkich uchwał stanęły na sesji grudniowej Rady Miejskiej, która uchwaliła je jednogłośnie. Zabezpieczyła też pieniądze na realizację w budżecie na 2025 rok.

— Znajdziecie pomysł na wszystko, nazwa Stowarzyszenia – widać – zobowiązuje – mówiła Anna, jedna z mieszkanek, która uczestniczyła w konsultacjach.

Zmiana

Po latach pracy i nieudanych prób współpracy Stowarzyszenia Z Pomysłem z samorządem lokalnym Gryfice na powrót mają budżet obywatelski, a teraz także inicjatywę lokalną i obywatelską inicjatywę uchwałodawczą oraz zabezpieczone kwoty na ich realizację – 250 tys. zł w ramach budżetu obywatelskiego i 50 tys. zł na inicjatywę lokalną. — Po latach chudych, przygotowań i przepychanek z samorządem, nareszcie mamy partnera i mamy z kim działać — mówi Aleksander Chyla, który zastąpił Tomasza Aniuksztysa na funkcji prezesa Stowarzyszenia Z Pomysłem.

Finaliści nagrody Super Samorząd 2024

Stowarzyszenie Z Pomysłem i władze Gryfic zostali finalistami nagrody Super Samorząd 2024 za wprowadzenie budżetu obywatelskiego, inicjatywy lokalnej i obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej.

Stowarzyszenie Z Pomysłem – działa od sześciu lat i jest jedną z największych i najbardziej aktywnych organizacji w regionie. Prowadzi działania edukacyjne, kulturalne, społeczne, które stara się robić z mieszkańcami. Za podstawową wartość uważa społeczeństwo obywatelskie.