Pełno-prawność dla osób z niepełnosprawnościami
Kto na bieżąco śledzi nasze działania, wie, że kampanię informacyjną przed jesiennymi wyborami parlamentarnymi 2015 oparliśmy na nagłaśnianiu udogodnień, z których korzystać mogą osoby o utrudnionym dostępie do głosowania. Przekaz kierowałyśmy między innymi do osób starszych i z niepełnosprawnościami. No cóż, nie byliśmy prekursorkami. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego z Krakowa zajmowała się tym tematem, zanim to stało się modne.
Kraków (małopolskie) / 2014
Poznajmy się, czyli FIRR dołącza do akcji
Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego (FIRR) z Krakowa działa od 2003 roku. Zajmuje się wspieraniem osób z niepełnosprawnościami, w tym zwłaszcza z dysfunkcją wzroku, dąży do zapewnienia im równych praw i podmiotowości. Fundacja organizuje szkolenia i doradztwo, informuje o najnowszych technologiach mogących zastąpić oczy i ręce, wydaje publikacje i prowadzi własne media (czasopismo, portal tematyczny i radio internetowe). Swoje działania kieruje też do osób pełnosprawnych, które edukuje o sytuacji i potrzebach osób z niepełnosprawnościami. Współpracuje z instytucjami publicznymi, samorządami, uczelniami oraz organizacjami w Polsce i za granicą. Wśród swoich doświadczeń wymienić może między innymi pełnienie roli administratora w Partnerstwie na Rzecz Zwiększenia Dostępności Rynku Pracy dla Osób Niewidomych w 2007 roku, finansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
Do akcji Masz Głos, Masz Wybór* Fundacja dołączyła w 2014 roku. Proponowałyśmy wtedy uczestnikom nieco inne działania niż teraz, dwa z nich związane były bezpośrednio z przypadającymi w 2014 roku wyborami do europarlamentu i wyborami samorządowymi. FIRR skupiła się na działaniu „Wybory dla każdego”, które dotyczyło sposobu organizacji wyborów i informowania o związanych z nimi procedurach. O tym, na czym w 2014 roku będzie polegała nasza akcja, Fundacja dowiedziała się od zaprzyjaźnionych organizacji. „Wiedzieliśmy wcześniej, że akcja Masz Głos, Masz Wybór opiera się głównie na lokalnych działaniach na poziomie samorządów. Kiedy usłyszeliśmy, że w 2014 roku dotyczyć będzie także działań ogólnopolskich dotyczących wyborów, postanowiliśmy dołączyć, zwłaszcza, że temat dostępności wyborów pojawiał się u nas już wcześniej” – mówi Joanna Nowak-Piech z Fundacji.
W internecie, pocztą i „w terenie”, czyli Fundacja informuje i zbiera informacje
Jak podkreśla pani Joanna, Fundacja od początku dążyła do zwiększenia uczestnictwa osób z niepełnosprawnością w życiu publicznym. O problemach związanych z wyborami informowali Fundację sami zainteresowani – opowiadali na przykład o barierach architektonicznych, o braku lub niedostatecznym rozpowszechnieniu informacji na temat praw i udogodnień dla osób z niepełnosprawnością oraz o braku tej wiedzy u urzędników i komisarzy wyborczych. Dostrzegając te problemy, Fundacja prowadziła rozmaite działania związane z wyborami jeszcze przed przystąpieniem do akcji. Związane z FIRR osoby z dysfunkcją wzroku współpracowały na przykład z Państwową Komisją Wyborczą przy tworzeniu nakładek na karty do głosowania w alfabecie Braille’a. Zaplanowane na szeroką skalę działania „w terenie” podjęto jednak dopiero w ramach akcji. Pierwszym krokiem był udział w zorganizowanym przez nas szkoleniu dla nowych uczestników. Następnie zaczął się etap przygotowawczy do poprowadzenia kampanii profrekwencyjnej i informacyjnej przed wyborami do Europarlamentu, w ramach którego Fundacja gromadziła wiedzę, zbierała materiały i analizy. Zaczęła tworzyć także siatkę lokalnych współpracowników, tak zwanych „rzeczników dostępnych wyborów”, których zadaniem było podejmowanie inicjatyw w swoich społecznościach. Ważnym elementem właściwej kampanii było stworzenie infolinii dla osób, które chciały poznać obowiązujące procedury i możliwości, a także prawa przysługujące podczas wyborów osobom z niepełnosprawnościami. Materiały informacyjne FIRR przesyłała także urzędnikom i komisarzom wyborczym i mediom oraz zamieszczała w internecie, zgodnie z kalendarzem wyborczym. Jak podsumowuje pani Joanna, Fundacja oparła swoją kampanię przedwyborczą na dwóch bazowych przekazach – tych dotyczących Europarlamentu (na przykład jego kompetencji czy sposobu działania) oraz tych dotyczących procedur wyborczych (na przykład praw osób z niepełnosprawnościami).
Poza kampanią informacyjną, FIRR podjęła się także sprawdzenia faktycznego przygotowania tych lokali wyborczych, które oznaczone zostały jako dostępne dla osób z niepełnosprawnościami. Wolontariusze odwiedzali lokale, dokonywali oględzin oraz sprawdzali wiedzę komisarzy wyborczych o prawach przysługujących osobom z niepełnosprawnościami, po czym wypełniali ankiety i odsyłali je na adres Fundacji. Pozyskane w ten sposób informacje zebrano w raporcie, który został następnie przesłany urzędnikom i zamieszczony w internecie. Okazało się, że większość tych lokali, które powinny być dostępne, nie spełniała wymogów określonych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury, a członkowie i członkinie komisji wyborczych byli zwykle niedoinformowani. Trafność otrzymanych wyników potwierdziło dodatkowo porównanie ich ze zbieżnymi danymi z monitoringu dostępnych lokali przeprowadzonego przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Wiedzy na temat infrastruktury w lokalach dostarczyła Fundacji także… infolinia, która, jak się okazało, zadziałała w obie strony – dzwoniły nie tylko osoby zainteresowane uzyskaniem odpowiedzi na pytania dotyczące procedur wyborczych, ale i osoby chcące przekazać informacje o problemach, z którymi się spotkały.
Już w trakcie badania okazało się, że wizyty wolontariuszy w lokalach wywierają także dodatkowy skutek, poza samym dostarczeniem informacji. Komisje tylko z rzadka okazywały niechęć przed udostępnieniem przestrzeni badaczom, czasem komisarze nawet nie wiedzieli, że są przydzieleni do „dostępnego” lokalu. Częściej jednak wpuszczali wolontariuszy bez problemu. Zdarzało się nawet, że komisarze, dowiadując się o uchybieniach natychmiast podejmowali się ich naprawy! Warto zaznaczyć, że Fundacja miała w tym przypadku najwyraźniej większe szczęście niż BRPO, które wizyty w lokalach określiło jako utrudnione. Z przychylnością urzędników i komisarzy Fundacja spotkała się także dzięki infolinii – dzwonili na nią przedstawiciele i przedstawicielki urzędów i komisji, z pytaniami o procedury i z prośbami o przesłanie materiałów informacyjnych.
Przekazanie pałeczki
W 2015 roku, przy okazji wyborów prezydenckich, referendum i wyborów parlamentarnych, Fundacja nie prowadziła już tak intensywnych działań. Ograniczono działania w terenie, pozostając przy prowadzeniu akcji informacyjnej w internecie. Badania lokali wyborczych zastąpiono natomiast monitorowaniem przekazów informacyjnych formułowanych przez komitety wyborcze. Sprawdzano dostosowanie materiałów kampanijnych (głównie stron internetowych i programów wyborczych – wywiady wyborcze z tłumaczeniem na Polski Język Migowy znajdują się tutaj) do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Czy w takim razie obszar informowania wyborców i wyborczyń, a także członków i członkiń komisji został zaniedbany? Pani Joanna zaprzecza. „Naszym zdaniem poziom wiedzy u urzędników jest już dużo wyższy. Wiemy, że prezydent Krakowa organizował dla nich szkolenia, co jest efektem naszej wcześniejszej współpracy”. Można więc uznać, że akcja FIRR została „nagrodzona” w najlepszy z możliwych sposobów – jest kontynuowana przez te instytucje, których obowiązkiem jest de facto prowadzenie akcji informacyjnej o procedurach wyborczych. My ze swojej strony także Fundację nagrodziliśmy, przyznając im w 2014 roku nagrodę „Super Samorząd”. Życzymy, by wszędzie władze samorządowe tak chętnie uczyły się od obywateli!
*Do 2016 roku akcja Masz Głos funkcjonowała pod nazwą “Masz Głos, Masz Wybór”.