Pomiń menu

Inicjatywa lokalna – drugie podejście

Inicjatywa lokalna – drugie podejście

Wyzwanie

Bytom to typowe postindustrialne miasto, w przeszłości zaniedbywane przez lokalne władze. Z roku na rok traciło urok, a wielu mieszkańców czuło do niego coraz mniejsze przywiązanie. Trudno się było z tym pogodzić członkom organizacji prowadzącym lokal w Bytomiu. Przy okazji działalności regrantingowej widzieli, że w mieście wciąż jest niemała grupa ludzi z pomysłami na akcje integracyjne czy dążące do poprawy warunków życia. Zapał lokalsów, ich zaangażowanie i wnikliwe spojrzenie na problemy było godne podziwu, ale niestety zarówno w budżecie naszej grupy, jak i w kasie miejskiej nigdy nie było wystarczających pieniędzy, by móc je wszystkie zrealizować mówi Marcin Musialik z lokal w Bytomiu.

Oddolne inicjatywy nie dochodziły do skutku z powodu braku jakiejkolwiek promocji i zachęty do skorzystania z mechanizmu np. inicjatywy lokalnej. Ewa Śliwoń, Marcin Musialik, Grzegorz Orłowski i Jagoda Stuła z lokal w Bytomiu mówią o biurokratycznej ścianie, z jaką się spotykali, i o nieznajomości ustawowych mechanizmów partycypacji społecznej – zarówno przez mieszkańców, jak i wielu pracowników magistratu. Poza epizodycznym pilotażem inicjatywy lokalnej w 2018 roku w mieście nie za bardzo funkcjonowały narzędzia lokalnej partycypacji. W kolejnych latach inicjatywa nie była promowana przez Urząd Miasta, a w budżecie nie rezerwowano na nią pieniędzy. Gdy przy okazji kolejnego konkursu „Lokalne działania” grupa lokal w Bytomiu musiała umieścić 15 inicjatyw na liście rezerwowych, uznała, że pora poszukać innych sposobów ułatwiających mieszkańcom aktywność.

Działanie

O inicjatywie lokalnej członkowie lokal w Bytomiu usłyszeli ponownie i tym razem znacznie więcej niż dotychczas od działającego po sąsiedzku, w Katowicach, i doświadczonego w partycypacji Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides zarazem koordynatora akcji Masz Głos. Zrozumieli wówczas, że nie ma co tak szybko zarzucać tego pomysłu, bo inicjatywa lokalna może być alternatywą dla budżetu obywatelskiego, rządzącego się prawami plebiscytu.

— Założenia inicjatywy lokalnej eliminują potrzebę wykładania dodatkowych pieniędzy, wystarczy inicjatywność mieszkańców i mieszkanek oraz otwartość gminy na współpracę z nimi przez udostępnienie swoich zasobów — wyjaśnia Grzegorz Wójkowski, prezes Stowarzyszenia Aktywności Obywatelskiej Bona Fides.

Grupa z lokal w Bytomiu dotarła do przedstawicieli różnych wydziałów Urzędu Miasta, aby przekonać ich do inicjatywy lokalnej i do zabezpieczenia pieniędzy na wdrożenie tego korzystnego na wielu poziomach mechanizmu partycypacji społecznej. — W rozmowach spotykaliśmy się z bardzo różnymi reakcjami: od entuzjazmu do powątpiewania w zainteresowanie i zaangażowanie mieszkanek i mieszkańców. Raz usłyszeliśmy nawet, że miasto pomaga przy wielu oddolnych inicjatywach i wcale nie jest do tego potrzebna inicjatywa lokalna. Nieustająco słyszeliśmy argumenty, że miasto podjęło już próbę uruchomienia tego narzędzia, ale realizacja inicjatyw przyszła z trudnością, bo ponoć zainteresowanie było nikłe — wspomina Ewa Śliwoń.

Z licznych rozmów z przedstawicielami gminy wynikało, że znajomość inicjatywy lokalnej jest na niskim poziomie. Bez fachowego wsparcia trudno było przekonać pracowników magistratu. Po tę pomoc lokal w Bytomiu zgłosił się w 2023 roku do akcji Masz Głos.

Pierwszy etap – samorząd lokalny

Realizację zadania grupa podzieliła na dwa etapy. Pierwszy polegał na przekonywaniu władz samorządowych do uwzględnienia w budżecie na 2024 rok pieniędzy na inicjatywę lokalną. Na spotkanie z pracownikami Wydziału Organizacji Pozarządowych, odpowiedzialnego za procedowanie inicjatyw lokalnych, udali się z Grzegorzem Wójkowskim z akcji Masz Głos. Rozmowa przebiegała konstruktywnie – jej uczestnicy najpierw prześledzili, jakie działania zostały podjęte podczas pilotażu w 2018 roku i gdzie wówczas pojawiły się trudności. Sięgnęli też po doświadczenia innych gmin, aby zaczerpnąć inspiracji i dobrych praktyk. Tym razem członkowie lokal w Bytomiu mieli poczucie przychylności i poparcia ze strony urzędników.

Na kolejnym spotkaniu był już wiceprezydent miasta – Michał Bieda, a grupa lokal w Bytomiu miała ze sobą oficjalny wniosek z prośbą o uwzględnienie w budżecie środków na inicjatywę lokalną. Doświadczenia w regrantingu były argumentem dla władz miasta – zarezerwowały w budżecie na 2024 rok 20 tys. zł. Ten pierwszy etap działania zamykają słowa prezydenta, które napisał w liście do grupy:  „Ze wcześniejszych doświadczeń wynika, iż konieczne będzie stałe wsparcie zarówno mieszkańców jak i pracowników urzędu czy jednostek gminy (…). Tu liczymy na Państwa zaangażowanie i pomoc w tym zakresie. Gmina opracuje i wdroży procedury mające charakter pomocniczy przy składaniu i rozpatrywaniu wniosków w trybie inicjatywy lokalnej”.

Drugi etap – lokalna społeczność

Drugi etap zadania zaczął się od opracowania sposobu procedowania wniosków, gdy zaczną już spływać do Urzędu Miasta. Pracownicy i pracowniczki wydziałów Urzędu, którzy potencjalnie mogli być zaangażowani w inicjatywę lokalną, zostali zaproszeni na spotkanie szkoleniowe, które poprowadził Grzegorz Wójkowski. To było liczne grono z wydziału m.in.: Kultury i Sportu, Polityki Społecznej, Edukacji, Administracji, Inżynierii Środowiska, a nawet z Miejskiego Zarządu Dróg i Mostów. Wspólnie przeanalizowali uchwałę miejską dotyczącą inicjatywy lokalnej. — Pamiętam moment, gdy urzędnicy mieli na szybko stworzyć hipotetyczne pomysły na inicjatywy lokalne, które później mogą otrzymywać od mieszkańców. Tak bardzo weszli w to zadanie i uruchomili w sobie taką kreatywność, że to w tamtym momencie tak naprawdę uwierzyli w sens inicjatywy lokalnej — wspomina Wójkowski. — To jest świetne narzędzie! Dlaczego do tej pory z niego nie korzystaliśmy? z entuzjazmem podsumowała szkolenie Grażyna Bujnicka-Moździerz, naczelniczka Wydziału Administracji.

W trakcie spotkania powstała ścieżka kontaktu mieszkańca zainteresowanego złożeniem wniosku w ramach inicjatywy lokalnej, uwzględniająca wsparcie merytoryczne ze strony urzędu.

Pozostało przekonać mieszkańców do korzystania z inicjatywy lokalnej. Grupa lokal w Bytomiu ruszyła z akcją promocyjną w mediach społecznościowych pod hasłem „Graj lokalnie”. Opracowała identyfikację graficzną projektu, przygotowała materiały video w formie rolki do mediów społecznościowych. Razem z Urzędem Miasta i ekspertem akcji Masz Głos przygotowała materiały promocyjno-edukacyjne w wersji elektronicznej. Spotkała się z Bytomską Radą Działalności Pożytku Publicznego, żeby przeprowadzić szkolenie i zachęcić ich do promowania inicjatywy lokalnej. Podczas Festiwalu Organizacji Pozarządowych, który we wrześniu odbywał się w Bytomiu, grupa bezpośrednio zachęcała do inicjatywy lokalnej. — Generalnie nasze działania spotykały się ze zdziwieniem, że w ogóle taka forma współpracy z władzami samorządowymi istnieje. „Naprawdę? Tak się da?” słyszałam non-stop — mówi Jagoda Stuła z inicjatywy lokal w Bytomiu.

Zmiana

W Bytomiu wróciła inicjatywa lokalna. Miasto zabezpieczyło na nią pieniądze zarówno w 2024 roku, jak i w 2025. W ubiegłym roku mieszkańcy zgłosili do realizacji trzy projekty, za którymi stoi niemal sto osób zaangażowanych w realizację. Dotyczyły one:

  • „Siejemy, sadzimy pielęgnujemy” – stworzenie przy Przedszkolu Miejskim nr 40 małego ogrodu edukacyjnego, który jest dla przedszkolaków miejscem nauki o przyrodzie, rozwijania umiejętności manualnych, pracy zespołowej i kształtowania zdrowych nawyków żywieniowych. W inicjatywę zaangażowało się 40 rodziców, 12 osób z kadry pedagogicznej oraz przedszkolaki.
  • Renowacja ogródka Przedszkola Miejskiego Nr 53 – wyczyszczenie starej i nieestetycznej farby z budynku przedszkola, montaż ławek dla dzieci, poprawa estetyki ogródka i wyposażenie go w skrzynie na zabawki, ławki, kamienie i donice. W inicjatywę zaangażowało się 20 osób.
  • Jarmark świąteczny przy Szkole Podstawowej Nr 43 – organizacja warsztatów świątecznych (sześć typów). W inicjatywę zaangażowało się 25 osób – rodziców i działaczy Stowarzyszenia Stolarzowickich Gospodyń.

Kluczowe znaczenie dla sukcesu całego przedsięwzięcia grupy lokal w Bytomiu ma to, że udało się jej wypracować z urzędnikami zasady realizacji inicjatywy lokalnej, a przede wszystkim zmienić nastawienie pracowników magistratu do tego narzędzia. Wszystko to zajęło grupie dwa lata – edycję 2023 i 2024 akcji Masz Głos. W kolejnym roku grupa ma zamiar nadal promować inicjatywę lokalną, a gdyby pieniądze zostały wykorzystane przed końcem roku, wnioskować o ich zwiększenie.

— Realizacja inicjatywy lokalnej przynosi wiele korzyści. Pozwala mieszkańcom aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu okolicy, co wzmacnia poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za przestrzeń publiczną, a dzięki zaangażowaniu lokalnych społeczności umożliwia lepsze dostosowanie projektów do ich potrzeb. Współpraca z samorządem w ramach inicjatywy lokalnej umożliwia także efektywne wykorzystanie zasobów, łączy pomysły i energię mieszkańców z wiedzą i wsparciem instytucji miejskich mówi Grzegorz Wójkowski.

Finaliści nagrody Super Samorząd 2024

Grupa lokal w Bytomiu i władze Bytomia zostali finalistami nagrody Super Samorząd 2024 za uruchomienie inicjatywy lokalnej w swoim mieście.

lokal w Bytomiu (zapis oryginalny) – inicjatywa dwóch bytomskich organizacji: Fundacji Inqubator Teatralny i Stowarzyszenia Manuffaktura, które działają razem od pięciu lat. We współpracy z władzami samorządowymi stworzyły centrum dla lokalnych organizacji społecznych – lokal w Bytomiu to miejsce otwarte, prowadzone z pasją, gdzie starają się integrować i aktywizować bytomskich społeczników i społeczniczki. Prowadzą też działanie regrantingowe w postaci konkursu „Lokalne działania”, w ramach którego rozdysponowały 400 tys. zł na prawie sto przedsięwzięć lokalnych.