Pomiń menu

Obywatele w Samorządzie – postulaty

W związku z zapowiedzią Pani Premier Ewy Kopacz (złożonej podczas kampanii samorządowej na jesieni 2014 roku), że z okazji 25. rocznicy pierwszych wolnych wyborów samorządowych, Sejm przygotuje zmiany ułatwiające mieszkańcom angażowanie się w procesy decyzyjne w swoich miejscowościach Fundacja Batorego, Fundacja Wspomagania Wsi, Fundacja Res Publica, Fundacja Bona Fides, Instytut Spraw Obywatelskich, Instytut Spraw Publicznych, Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Centrum OPUS, Fundacja Szkoła Liderów, Pracownia Zrównoważonego Rozwoju, Stowarzyszenie Wiedzy Obywatelskiej oraz Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej, przygotowały postulaty zmian, których wprowadzenie ułatwi mieszkańcom angażowanie się w sprawy ich miejscowości a także wzmocni rolę radnych.

Lista postulatów wraz z deklaracją programową, 8 maja zostały przekazane Pani Premier Ewie Kopacz, Kancelarii Prezydenta, Ministerstwu Administracji i Cyfryzacji oraz Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego.

Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z postulatami, a następnie do ich podpisania. Jesteśmy przekonani, że w dyskusji o potrzebnych zmianach w systemie samorządowym nie powinno zabraknąć głosu środowisk obywatelskich. To może być nasza wspólna inicjatywa.

Czy twoja organizacja popiera poniższe postulaty dotyczące demokratyzacji samorządu?

Jeśli TAK, to wypełnijcie  FORMULARZ (kliknij tutaj).

Deklaracja programowa

Lista postulatów

Postulaty w pigułce


Lista postulatów

I. Otwarcie samorządowego procesu decyzyjnego na obywateli

1. Wprowadzenie obowiązku przyjmowania przez gminy regulaminów konsultacji społecznych zawierających informacje o trybie prowadzenia konsultacji (m.in. określających sposób inicjowania konsultacji na wniosek mieszkańców), harmonogramie oraz sposobie wykorzystania ich wyników.

Uzasadnienie: konsultacje społeczne wielokrotnie potwierdziły swoją użyteczność i mają realny wpływ na podejmowanie lepszych decyzji dotyczących lokalnej wspólnoty. Zbyt często jednak ich stosowanie jest wybiórcze, a tryb i sposób wykorzystania efektów przypadkowy. Dlatego proponujemy, aby każda gmina musiała przyjąć regulamin konsultacji społecznych, który określałby zasady ich stosowania, harmonogram oraz tryb i sposób wykorzystania ich wyników. Szanujemy jednocześnie prawo każdej gminy do indywidualnego ustalania standardów w tej kwestii. Istotne jest to, aby takie regulacje powstały i w sposób przejrzysty określały podstawowe kwestie związane z organizacją konsultacji społecznych – m.in. to, w jaki sposób mogą być one inicjowane przez mieszkańców.

2. Wprowadzenie obowiązkowych konsultacji społecznym przy uchwalaniu budżetu gminny.

Uzasadnienie: Budżet gminy należy do najważniejszych kwestii dla funkcjonowania gminy. Rosnąca popularność budżetów partycypacyjnych dowiodła, że mieszkańcy są gotowi na dyskusję o finansach swojej wspólnoty. Praktyka pokazuje jednak, że budżet partycypacyjny koncentruje się na niewielkiej części budżetu gminy. Pozostała jego część pozostaje poza jakimikolwiek formami konsultacji. Tymczasem budżet gminy nie jest tylko prostym zestawieniem wydatków i dochodów gminy, ale jest przede wszystkim kluczowym aktem polityki gminy. Istotne jest więc, aby również ta część budżetu gminy poddana została dyskusji
z mieszkańcami.

3. Wprowadzenie ustawowego zapisu umożliwiającego wdrażanie i funkcjonowanie budżetu obywatelskiego.

Uzasadnienie: Budżet partycypacyjny jest dziś w istocie formą dżentelmeńskiej umowy pomiędzy mieszkańcami a decydentami, a jego tryb oparty jest na zasadzie konsultacji społecznych. Jego rosnąca popularność każe jednak zastanowić się nad wypracowaniem odpowiedniej podstawy prawnej, która mogłaby pomóc wyjść tej metodzie współtworzenia polityki gminy przez mieszkańców z fazy eksperymentów i prób. W naszej propozycji nie chodzi o odgórne określenie standardów tego typu metod, ale stworzenie podstawowych reguł ogólnych, które gwarantowałyby, że budżet obywatelski stanie się stałym, istotnym elementem zarządzania publicznego w samorządzie lokalnym. Istotne jest także, aby budżet partycypacyjny nie był tylko formą publicznego plebiscytu, ale zapewniał również mieszkańcom realny wpływ na wysokość i przeznaczenie wydatków publicznych oraz powiązanie tego mechanizmu z długofalowym planowaniem i realizacją polityk publicznych gminy.

4. Wprowadzenie rozwiązań analogicznych do funduszu sołeckiego w przypadku jednostek pomocniczych w gminach miejskich.

Uzasadnienie: Fundusz pozostaje narzędziem zarezerwowanym dla sołectw i tam, gdzie mógł być stosowany spotkał się z dużym zainteresowaniem. Potwierdził swoją przydatność jako forma upodmiotowienia jednostek pomocniczych. Dlatego też proponujemy rozciągnięcie tego mechanizmu (w odpowiednio zmodyfikowanej formule) także na gminy miejskie, aby rozszerzyć możliwości działania jednostek pomocniczych – np. rad osiedli/dzielnic.

5. Publikowanie informacji dotyczących majątku oraz działalności jednostek organizacyjnych oraz spółek komunalnych.

Uzasadnienie: Kluczowym warunkiem kontroli nad działalnością władz gminy jest jak najszerszy dostęp do informacji publicznej. Mimo teoretycznych gwarancji ustawowych pozyskiwanie dokładnych informacji – zwłaszcza na temat finansów samorządowych – w praktyce sprawia ogromne problemy. Potrzebne jest w związku z tym uszczegółowienie obowiązków informacyjnych ciążących na władzach samorządowych, a szczególnie jednostkach organizacyjnych gminy.

6. Wprowadzenie ułatwień dla organizacji referendów tematycznych poprzez obniżenie wymaganej liczby podpisów:

a) 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu, jeżeli mają one mniej niż 20 tys. mieszkańców,

b) 2 tys. plus 8% ponad 20 tys. uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu, jeżeli mają one więcej niż 20 tys. mieszkańców, a mniej niż 80 tys. mieszkańców,

c) 6,8 tys. plus 6% ponad 80 tys. uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu, jeżeli mają one więcej niż 80 tys. mieszkańców, a mniej niż 200 tys. mieszkańców,

d) 16 tys. plus 4% ponad 200 tys. uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu, jeżeli mają one więcej niż 200 tys. mieszkańców, a mniej niż 500 tys. mieszkańców,

e) 28 tys. plus 2% ponad 500 tys. uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy albo powiatu, jeżeli mają one więcej niż 500 tys. mieszkańców,

f) 2% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa

Uzasadnienie: W praktyce samorządowej ostatnich lat upowszechniła się tylko jedna forma referendum, tj. odwoławcze. Referenda dające mieszkańcom prawo do decydowania o sprawach istotnych dla gminy są praktycznie martwą instytucją. Wynika to w dużej mierze z rygorystycznych wymogów formalnych obowiązujących przy prowadzeniu kampanii referendalnej. Tymczasem referenda takie stwarzają unikatową szansę na debatę o najważniejszych problemach lokalnych, aktywizują grupy i środowiska obywatelskie, a także zapewniają większą legitymizację podejmowanych rozstrzygnięć.

7. Wprowadzenie do ustawy o samorządzie gminnym przepisu mówiącego, że zasady przeprowadzania referendów w jednostkach pomocniczych reguluje statut gminy

Uzasadnienie: W obecnym stanie prawnym nie występuje instytucja referendum na poziomie jednostek pomocniczych. Takie rozwiązanie powinno zostać dopuszczone na zasadach określanych w statutach gmin, jako kolejny krok – po funduszu sołeckim – w kierunku upodmiotowienia jednostek pomocniczych.

II. Wzmocnienie pozycji rady, komisji rady i radnych

1. Wprowadzenie instytucji głosowania imiennego radnych jako zasady.

Uzasadnienie: Obecnie głosowanie imienne jest obligatoryjne tylko w wyjątkowych przypadkach. Tymczasem, mieszkańcy powinni mieć możliwość zapoznania się ze szczegółową informacją nie tylko na temat rozstrzygnięć podejmowanych przez całą radę, ale też decyzji każdego z radnych. To fundamentalna kwestia, której wprowadzenie może np. ułatwić podejmowanie bardziej świadomej decyzji w kolejnych wyborach o tym, czy przedłużyć mandat dotychczasowym radnym. Takie rozwiązanie jest także spójne z dominującym w wyborach lokalnych systemem okręgów jednomandatowych – skoro głosujemy na indywidualnych kandydatów, powinniśmy mieć także prawo śledzić ich działania po wyborze. Jeżeli wybory są zindywidualizowane, również rozliczalność powinna mieć taki wymiar.

2. Wzmocnienie pozycji komisji rewizyjnej, a w niej pozycji radnych nienależących do koalicji rządzącej poprzez:

a) poszerzenie możliwości kontrolnych na wszystkie jednostki organizacyjne dysponujące majątkiem gminy oraz na spółki komunalne.

b) nadanie jej możliwości: wzywania na posiedzenia i żądania wyjaśnień oraz informacji od kierowników jednostek organizacyjnych; prowadzenia działań kontrolnych na miejscu, tj. w samej instytucji; zapoznawania się z projektami planów finansowych i działania; zlecania audytu zewnętrznego danej instytucji; złożenia wniosku o odwołanie kierownika gminnej jednostki organizacyjnej z nałożeniem na wójta/burmistrza/prezydenta miasta obowiązku ustosunkowania się na piśmie z podaniem uzasadnienia dla podjętego rozstrzygnięcia.

c) przyjęcie zasady, że przewodniczącym komisji rewizyjnej nie może być radny wybrany z listy komitetu wyborczego, który zgłosił w wyborach kandydata, który został wójtem/burmistrzem /prezydentem miasta. Zasada nie ma zastosowania, jeśli rada składa się z kandydatów wybranych z list tylko jednego komitetu lub też uprawnione kluby radnych nie zgłosiły kandydata (kandydatów) na przewodniczącego komisji.

d) wprowadzenie zasady, że wniosek o udzielenie absolutorium zawiera sprawozdanie merytoryczne „o stanie gminy”, a sprawozdanie z wykonania budżetu stanowi tylko jeden z załączników.

Uzasadnienie: Obecnie szczegółowe formy kontroli instytucji gminnych sprawowanej przez komisję rewizyjną powinny być doprecyzowane uchwałą rady gminy. Tymczasem, komisja rewizyjna jest na tyle ważnym instrumentem kontroli, że powinna być wyposażona w ustawowy, minimalny zakres kompetencji kontrolnych względem gminnych jednostek organizacyjnych. Pracami komisji rewizyjnej powinna kierować opozycja.

3. Zobowiązanie wójta do składania ustnych wyjaśnień oraz pisemnego sprawozdania w sprawie wykonania poszczególnych uchwał rady gminy na wniosek komisji rady gminy.

Uzasadnienie: Podstawowym zadaniem wójta jest wykonywanie uchwał rady gminy. Tymczasem Rada nie ma jednak praktycznie żadnych instrumentów skutecznej kontroli. Trudno jej ustalić czy i w jakim zakresie konkretne uchwały zostały wykonane oraz jakie są przyczyny ewentualnego ich niewykonania. Przyznanie komisjom kompetencji do żądania przedstawienia sprawozdania w sprawie realizacji konkretnych to ważny krok w stronę wzmocnienia pozycji rady jako organu kontrolującego wykonywanie uchwał.

4. Wprowadzenie na wniosek co najmniej 1/3 składu rady gminy instytucji wysłuchania kandydatów na kierownicze stanowiska podczas posiedzeń właściwych merytorycznie komisji rady gminy oraz możliwości wydawania przez komisję rady gminy opinii (o charakterze niewiążącym dla wójta/burmistrza/prezydenta miasta). Reguła ta dotyczy tylko tych kandydatów, których wybór nie został przeprowadzony w trybie konkursowym.

Uzasadnienie: Rada powinna mieć możliwość kontroli procesu obsadzania stanowisk w komunalnych jednostkach organizacyjnych, aby zapewnić bardziej transparentny sposób naboru i zapewnić bardziej dogłębne sprawdzenie kandydatów. Do gminnych jednostek organizacyjnych zaliczamy zwłaszcza placówki oświatowe (przedszkola i szkoły), instytucje kultury (domy i ośrodki kultury, biblioteki, muzea), jednostki organizacyjne działające w sferze pomocy społecznej (gminne ośrodki pomocy społecznej). W szerokim znaczeniu do gminnych jednostek organizacyjnych zaliczane są także spółki prawa handlowego z dominującym udziałem gminy.

5. Przyznanie grupie min. 3 radnych prawa inicjatywy uchwałodawczej wraz z gwarancją, najpóźniej w 2 miesiące od złożenia inicjatywy, przeprowadzenia nad nią debaty na forum rady. W tej samej sprawie możliwe jest złożenie tylko jednego projektu przez daną grupę radnych w ciągu 1 roku. Rada Gminy w statucie może przyznać prawo inicjatywy uchwałodawczej mniejszej liczbie radnych.

Uzasadnienie: Zasady zgłaszania inicjatyw uchwałodawczych regulują statuty gmin. Tylko wójt ma zagwarantowane ustawowo prawo inicjatywy uchwałodawczej. W niektórych przypadkach prawo inicjatywy uchwałodawczej przyznaje się w gminnych statutach komisjom rady czy klubom radnych. To jednak nie stanowi powszechnej praktyki. Tymczasem, inicjatywa uchwałodawcza może być jednym z ważnych instrumentów działania radnych, a przede wszystkim formą upodmiotowienia radnych.

6.Ułatwienie dostępu radnych do informacji publicznej poprzez skrócenie czasu oczekiwania do 5 dni roboczych w przypadku informacji nieprzetworzonych oraz rozszerzenie zakresu informacji, do których radni mają zagwarantowany dostęp, o informacje które wpływają na realizację zadań odpowiedniego szczebla samorządu (analogicznie do uprawnień pracowników urzędu gminy).

Uzasadnienie: Podstawą skutecznej kontroli wójta przez radnych jest szybki dostęp do informacji na temat działalności wójta i podległych mu jednostek, szczególnie w okresie poprzedzającym sesje rady gmin.

7. Wyodrębnienie biura obsługi rady ze struktury urzędu gminy oraz zapewnienie radnym dostępu do szkoleń oraz obsługi analityczno-eksperckiej. W tym celu proponujemy utworzenie w budżecie gminy rezerwy celowej.

Uzasadnienie: Istotą propozycji nie jest tworzenie nowych struktur poza urzędem gminy, ale delegowanie uprawień i przeniesienie zależności służbowych nad pracownikami biura obsługi rady w zakres kompetencji przewodniczącego rady gminy. Jest to konieczne, gdyż wykonywanie mandatu radnego musi być wspomagane przez kompetentnych pracowników, których praca nie powinna podlegać ocenie przez wójta. Radni, nie pełniąc swoich funkcji zawodowo, mogą oczywiście, a nawet powinni we własnym zakresie doszkalać się, podnosić swoje kwalifikacje i poziom wiedzy. Nie mają jednak zapewnionego w tym praktycznie żadnego wsparcia. Tym bardziej, że lokalny system „checks and balances” w polskim samorządzie opiera się na wyraźnej przewadze jednej ze stron – organu wykonawczego. Fakt, że wójt poprzez sprawowanie zależności służbowej nad pracownikami biura obsługi rady może w istotny sposób wpływać na jakość tej obsługi może być jednym z kluczowych elementów tej przewagi. Dlatego też jednym z pierwszych kroków w stronę wzmocnienia rad powinno być zapewnienie im dostępu do wsparcia analitycznego, eksperckiego i szkoleniowego, którego jakość radni mogą kontrolować samodzielnie. Zakres wsparcia ze strony biura obsługi rady powinien oczywiście zależeć od możliwości finansowych danej gminy.

Postulaty do pobrania w formacie .pdf

INICJATORZY

Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS
Stowarzyszenie Bona Fides
Fundacja im. Stefana Batorego
Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej
Fundacja Res Publica
Fundacja Szkoła Liderów
Fundacja Wspomagania Wsi
Instytut Spraw Obywatelskich
Instytut Spraw Publicznych
Pracownia Zrównoważonego Rozwoju
Sieć Obywatelska Watchdog Polska
Stowarzyszenie Wiedzy Obywatelskiej na rzecz Demokracji i Integracji Europejskiej

 

ORGANIZACJE POPIERAJĄCE POSTULATY

Augustowskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych ,,ASON”
Braniewskie Forum Obywatelskie
Demokratyczna Unia Kobiet
Demokratyczna Unia Kobiet Klub w Gdańsku
Dolnośląskie Forum Stowarzyszeń i Środowisk Kobiecych
EduKABE Fundacja Kreatywnych Rozwiązań
Ekopark – Ekologiczne Stowarzyszenie Przyjaciół Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego
Federacja Pacjentów Polskich
Federacja Polskie Lobby Kobiet
Fundacja Autonomia
Fundacja Centrum Inicjatyw na Rzecz Społeczeństwa
Fundacja im. Tekli Szostak
Fundacja KANON
Fundacja Klub Innowatora
Fundacja KSK
Fundacja Mamy Wołomin
Fundacja Miłosierdzie i Wiedza
Fundacja Misja Nowinka
Fundacja Odys
Fundacja Perfekta Dance
Fundacja PEStka
Fundacja Poganiacz Kultury
Fundacja Pozytywnych Zmian
Fundacja Proaktywni
Fundacja Przysiółek
Fundacja Przyszłość i Rozwój na rzecz Gminy Korfantów
Fundacja Rozwoju i Aktywności Społecznej Przyjaźń
Fundacja Rozwoju Nitka
Fundacja Tu Obok
Fundacja Wengroove
Fundacja Wiedzieć Więcej
Fundacja Wolności
Fundacja Zielony Przylądek
Gminne Centrum Kultury POWOZOWNIA w Radziejowicach
Gminne Stowarzyszenie Aktywnych Dąbrowiaków
Grupa Marki 2020
Grupa Odnowy Wsi Włostowa
Grupa ZMIANA/Radom
Idealna Września
Inicjatywa Czas na rozwój
Inicjatywa Dobrze dla Dobrego
Inicjatywa Moje Miasto
Inicjatywa na rzecz rozwoju Myśliborza
Inicjatywa Obywatelska Zok Dariusz
Jeleniogórskie Stowarzyszenie Osób Bezrobotnych
Justyna Reisenberg
Kaliska Inicjatywa Miejska
Karkonoski Sejmik Osób Niepełnosprawnych
KGW Brzezinianki
Klub ONA Puławy
Klub Radnych Razem Dla Gminy Warlubie
Klub Sportowy Jaworzanka Rogów
Kobiety na miarę XXI wieku
Koła Gospodyń Wiejskich w Byczeniu
Koło Gospodyń Wiejskich Brzezinianki
Koło Gospodyń Wiejskich Elzbieta Cwek
Koło Gospodyń Wiejskich w Osieku
Koło Gospodyń Wiejskich w Wiechucicach
Koło Miłośników Historii
Koło Naukowe Politologów
Komitet Obywatelski Miasta Piekary Śląskie
Krystyna Wardal
Malborskie Centrum KWADRAT
Miasto lepsze dla ludzi
Mieszkańcy Gminy Grabów
Mieszkańcy Wsi Rybna
Młodzi dla Kutna
Młodzi dla Regionu- Gmina Szemud
Młodzieżowa Rada Miasta Kędzierzyn-Koźle
Niezależna Inicjatywa Zamojska CBIO
Obywatel Tomasz Puta
Obywatel805
Obywatelski Think Tank
Ochotnicza Straż Pożarna w Cełmku
Opolskie Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych
Otwarta Koalicja Obywatelska w Kielcach
Partnerstwo Lokalne Działaj (NA) Gminnie we Wleniu
Piekarskie Stowarzyszenie Rodzin Abstynenckich KA PiątkaPiekary Śląskie
Płońsk24 – lokalny portal informacyjny
Podkarpackie Stowarzyszenie Eko-Karpatia
Powiatowe Forum Kłodzkie Centrum Obywatelskie
Pozarządowe Centrum Rozwoju Społecznego
Rada Sołecka wsi Siedlanka
Radni Gryfów
Razem dla Gminy Łaskarzew
Redakcja portalu InfoSkawina
Rewolucja.art.pl
Rozwój Gminy Narol – Mateusz Margol
Ruch czas na rozwój
Ruch Inicjatyw Obywatelskich Tczewa
Ruch Miejski Osiedle Konin
Ruch Pro Publico Bono
Ruch wspierania inicjatyw społecznych
SEN Stowarzyszenie Edukacji Nieformalnej w Olsztynku
Sołectwo Pluski
Sołectwo Radomyśl
Sołectwo Wiązownica Kolonia
Spółdzielnia Socjalna Promyk Nadziei
Stowarzyszenie ‚Społeczna Idea’
Stowarzyszenie ‚Terra’
Stowarzyszenie Aktywne Zagłębie Dąbrowskie
Stowarzyszenie Aktywni Dla Gminy
Stowarzyszenie Aktywnych Dąbrowiaków
Stowarzyszenie Aktywnych Mieszkańców Wsi Osetnica ‘Impuls’
Stowarzyszenie Ars Vivendi
Stowarzyszenie Chodź nad Świder
Stowarzyszenie Demokracja Bezposrednia
Stowarzyszenie Inicjatyw Możliwych Rzecz Jasna
Stowarzyszenie Inicjatyw Obywatelskich „Wieś i My”
Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych EFFATA
Stowarzyszenie Inicjatywa Samorządowa Razem w Wołowie
Stowarzyszenie Inkubator Kreatywności Społecznej
Stowarzyszenie Instytut Zachodni
Stowarzyszenie Klaster NGO Powiatu Szczecineckiego
Stowarzyszenie Klub Kobiet Kreatywnych
Stowarzyszenie Klub Pro Publico Bono w Szczytnie
Stowarzyszenie Kłodzki Komitet Obywatelski
Stowarzyszenie Krajowe Porozumienie Mieszkańców
Stowarzyszenie Kreatorzy Rzeczywistości
Stowarzyszenie Kulturalne KOSTROMA
Stowarzyszenie Kulturalne Tradycja
Stowarzyszenie kulturalno-alternatywne Pepisko
Stowarzyszenie Lepsze Miasto
Stowarzyszenie Lokalna Grupa działania Wspólny Rozwój
Stowarzyszenie Ludzi Aktywnych na rzecz Wsi LAS
Stowarzyszenie Małe Radości
Stowarzyszenie Mieszkańców Siecienia i Okolic Na Rzecz Wspierania Aktywności Lokalnej
Stowarzyszenie miłośników muzyki organowej i kameralnej ‘Sauerianum’
Stowarzyszenie Młode Miasto
Stowarzyszenie MOJE MIASTO
Stowarzyszenie Na Rzecz Aktywizacji Społeczności Lokalnej Siedlisko w Lubochni
Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Gminy Dobre Promuk Nadziei
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju Gminy Stare Juchy
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju i promocji wsi Borzychy
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Samorządności Lokalnej ‚Perspektywa’
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Sołectwa Mierzyn
Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi Belno im. Ignacego Leszczyńskiego
Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi Łuczyna
Stowarzyszenie Na Rzecz Tradycji i Rozwoju Wsi Bazanów Nowoczesna Pani
Stowarzyszenie Niesiołowice-Węsiory Kamienne Kręgi
Stowarzyszenie Nowa Inicjatywa
Stowarzyszenie Nowy Międzychód
Stowarzyszenie Partner dla Przedsiębiorczości
Stowarzyszenie Pomocy na Rzecz Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej
Stowarzyszenie Prawo do Miasta
Stowarzyszenie Przeszłość – Przyszłości
Stowarzyszenie Przyjaciół Mam Sąsiada
Stowarzyszenie Przyjaciół Niewodnicy
Stowarzyszenie Przyjaciół Puszczykowa
Stowarzyszenie Przyjaciół Rajczy
Stowarzyszenie Przymierze Śląskie
Stowarzyszenie Przyszłość Ostromic
Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Wsi Kamieńskiej Aktywne Wieś-Niaki
Stowarzyszenie Rozwoju Sołectwa Wielopole
Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Chocimów
Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Długi Kąt Zakątek Roztocze
Stowarzyszenie Społecznie Zaangażowani
Stowarzyszenie Społeczno Kulturalne Carpe diem
Stowarzyszenie Społeczno-Ekologiczne ‚Suduva’
Stowarzyszenie Świadomie Aktywni w Srokowie
Stowarzyszenie Totis Viribus ze Świebodzina
Stowarzyszenie Towarzystwo Dolina Raduni
Stowarzyszenie Ulepsz Poznań
Stowarzyszenie Wiedzy Obywatelskiej na rzecz Demokracji i Integracji Europejskiej
Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Obywatelskiej Civis Sum
Stowarzyszenie Wspierania Rozwoju Aktywni Razem
Stowarzyszenie Wspierania Środowisk Lokalnych Aktywne Osiedle
Stowarzyszenie Wspólne Wójtowo
Stowarzyszenie Z drugiej strony
Stowarzyszenie zwykłe Forum Rdzawka
Stowarzyszenie zwykłe TU i Teraz
Szkolny Samorząd Uczniowski ZS3 w Kędzierzynie-Koźlu
Świdnickie Forum Rozwoju
Świdnik Miasto Dla Rowerów
Tadeusz Hapyn Radomyśl
Tczewska Inicjatywa Rowerowa
Think tank Grabów
Toruńska Inicjatywa Obywatelska
Towarzystwo Humanistyczne Wojciech Jachimowicz
Towarzystwo Miłośników Czarnej Białostockiej i okolic
Towarzystwo Przyjaciół Doliny Białej Lądeckiej Kruszynka
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Orlańskiej
Towarzystwo Wspierania Inicjtyw Społecznych „INICJATYWA” w Cyganach
Twój Głos info
Uczniowski Klub Sportowy Funbox Kamień Pomorski
Uczniowski Klub Sportowy OSP Jar Jarszewo
Urząd Gminy w Radoszycach
Warmińskie Stowarzyszenie Kobiet Kieźlińskich
Zespól Aktywności Społecznej w Sobieszowie
Zielony Wołomin
Żorska Samorządność