Wywiad z Katarzyną Czayką-Chełmińską
W związku ze zbliżającą się drugą edycją Szkoły Moderatorów przypominamy rozmowę Olgi Skarżyńskiej z Katarzyną Czayką-Chełmińską. Wywiad został przeprowadzony rok temu, tuż przed pierwszą edycją szkolenia.
Olga Skarżyńska: – Czym jest Szkoła Moderatorów?
Katarzyna Czayka-Chełmińska: – Szkoła Moderatorów jest bardzo praktycznym projektem edukacyjnym przygotowującym osoby uczestniczące do prowadzenia spotkań w ich wspólnotach lokalnych. Odpowiada na bardzo istotną potrzebę – budowania dialogu wokół ważnych dla społeczności spraw. Ten dialog nie jest łatwy, napotyka na bariery, zarówno ze strony mieszkańców, którzy wykazują rezerwę wobec angażowania się w sprawy wspólnoty i brak wiary, że ich głos ma jakiekolwiek znaczenie, jak i przedstawicieli lokalnych władz, często przekonanych do „eksperckiego” stylu rządzenia, w którym trudno uznać obywateli za równorzędnych partnerów do rozmowy. Wzajemne uprzedzenia nie ułatwiają dialogu.
Nie ułatwia go również brak pozytywnych wzorów i doświadczeń. Choć zdarza się nam uczestniczyć w udanych debatach, częściej jednak mamy do czynienia ze spotkaniami, na które przychodzi garstka mieszkańców; z dyskusjami, z których nic nie wynika, czy pyskówkami, w których emocje stron nie pozwalają szukać wspólnych rozwiązań.
Odpowiedzią na te problemy, nie jedyną, ale kluczową jest dobrze przygotowana do swojej roli osoba prowadząca. W Szkole Moderatorów przygotujemy 30 osób do prowadzenia spotkań, debat, dyskusji, tak by dawały możliwość wypowiedzenia wszystkich punktów widzenia i prowadziły do wspólnych rozwiązań. Chcemy, żeby nasi uczestnicy, prowadząc dobre spotkania w swoich społecznościach zaczęli zmieniać powszechne podejście do lokalnej debaty i tworzyć zbiór dobrych praktyk.
– Kim jest dobry moderator i w jaki sposób może się przysłużyć społeczności lokalnej?
– To jest osoba, która ułatwia innym porozumienie się i dojście do wspólnych rozwiązań. Najważniejsze cele moderatora to ułatwianie ludziom wzajemnego rozumienia się, poszerzanie zakresu akceptacji dla wyrażonych opinii. Pokazywanie, iż nie tylko własne, ale również poglądy innych należy brać pod uwagę. Po trzecie moderator pomaga wypracować rozwiązania, które odpowiadają potrzebom większości osób, które biorą udział w spotkaniu.
Moderator ma narzędzia, które pomagają poradzić sobie z emocjami uczestników i czuwać nad przebiegiem spotkania, tak by zakończyło się konkretnymi rezultatami.
– W jaki sposób Szkoła Moderatorów będzie odnosić się do doświadczeń osób zajmujących się kwestiami samorządowymi?
– To szkolenie będzie wychodziło od doświadczenia uczestników, odpowiadało na bardzo konkretne ich pytania. Jego przedmiotem będzie prowadzenie spotkań lokalnych, a nie jakichkolwiek spotkań. Na takie spotkania przychodzą bardzo różni ludzie i mają różne potrzeby. Będziemy sie zajmować potrzebami z jakimi przychodzą mieszkańcy oraz tym jak doprowadzić do tego, by zostały wypowiedziane. Cały duży blok będzie poświęcony trudnym sytuacjom w prowadzeniu spotkań. W spotkaniach, w których uczestniczą przedstawiciele władz, podstawowym wyzwaniem moderatora jest zachowanie niezależności, neutralności, tak by głos burmistrza czy wójta nie był dominujący. Uczestnicy dowiedzą się kogo należy zapraszać na spotkania i w jaki sposób do nich dotrzeć. Podpowiemy jak prowadzić akcję informacyjną, co się sprawdza w zapraszaniu uczestników, a co nie. Opowiemy też o niekonwencjonalnych metodach dotarcia z informacjami do mieszkańców.
– Szkoła Moderatorów ma trzy etapy, a ostatnim z nich jest przygotowanie debaty (zadanie czwarte konkursu Super Samorząd 2011 organizowanego w ramach akcji Masz Głos, Masz wybór). Czy uczestnicy Szkoły będą mogli podzielić się doświadczeniami po jego zakończeniu?
– Pomysł jest taki, żeby Szkoła Moderatorów dawała pełny pakiet umiejętności. Pierwsze szkolenie ma charakter wprowadzający. Jego konstrukcja polega na tym, że zaczynamy od dość uniwersalnego podejścia do roli moderatora: jakie są jego zadania, jakimi technikami może się posługiwać, jak przygotować spotkanie, jak je przeprowadzić i jak doprowadzić do tego, że ludzie wychodzą z niego z poczuciem lepszego rozumienia sytuacji i znalezienia rozwiązania. Następnie będziemy przygotowywać spotkanie, które jest przedmiotem akcji. Zadanie dotyczy przygotowania spotkania, podczas którego omówione zostaną plany gminy na następny rok (zadanie IV), w tym przede wszystkim budżetu. Następnie wraz z uczestnikami będziemy ćwiczyli jak takie wydarzenie przeprowadzić. Osoby biorące udział w szkoleniu, staną przed faktycznym zadaniem przeprowadzenia takiego spotkania w swojej lokalnej wspólnocie. Chcemy, aby w wybranych miejscach pojawiła się osoba, która wesprze moderatorów w formie konsultacji już na etapie przygotowań i udzieli im informacji zwrotnej po przeprowadzonym spotkaniu.. Drugi warsztat będzie miał charakter superwizyjny, uczestnicy podzielą się swoimi wrażeniami, wyciągną wnioski i będą dalej pracować nad swoją rolą moderatora.
– Na ile takie szkolenie rzeczywiście przygotowuje uczestników do trudnych sytuacji?
– Samo szkolenie na pewno nie jest wystarczające. Dlatego w ramach Szkoły Moderatorów proponujemy również praktyczne wsparcie i działanie. Tylko w praktyce można zdobyć i rozwijać umiejętności. Chociaż przypominam sobie kilka sytuacji, w których szkolenie było dla osób uczestniczących przełomem. Niedawno spotkałam lidera organizacji, który brał udział w jednym z moich pierwszych szkoleń z mediacji społecznej. Miał bardzo trudną relację z władzą lokalną. Kiedy spotkaliśmy się po 5 latach, powiedział, że po tym szkoleniu zaczął w zupełnie inny sposób rozmawiać z przedstawicielami władzy. Stwierdził, że naprawdę zmieniło to jego życie. Nauczył się z nimi rozmawiać i znacznie więcej w ten sposób osiąga.
Mam wieloletnie doświadczenie w przygotowywaniu do pracy osób, które pracują z ludźmi na różne sposoby. Na przykład grupowo, czyli przygotowuję trenerów umiejętności społecznych, z drugiej strony facylitatorów, czyli moderatorów. Trzecim obszarem moich doświadczeń jest mediacja, głównie rodzinna, ale też organizacyjna i społeczna. We wszystkich tych obszarach wykorzystywane są podobne umiejętności. Myślę, że dla naszych uczestników zdobycie ich będzie bardzo przydatne.
Katarzyna Czayka-Chełmińska Psycholożka, trenerka umiejętności społecznych, doświadczona mediatorka rodzinna, członkini Społecznej Rady ds. Alternatywnych Metod Rozwiązywania Konfliktów i Sporów przy Ministrze Sprawiedliwości oraz superwizorka Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych. Specjalizuje się w szkoleniach dla trenerów, prowadzi spotkania i mediacje społeczne, wspiera w rozwoju organizacje pozarządowe. Założycielka i do niedawna prezeska zarządu Stowarzyszenia Mediatorów Rodzinnych; wiceprezeska Stowarzyszenia Szkoła Liderów. Współautorka metodologii Programu Liderzy PAFW.