Rezerwat przyrody obok kopalni

Tuż obok Zalesia jest kopalnia odkrywkowa dolomitu. Między nią a wsią są cenne przyrodniczo tereny leśne. Jak ochronić las przed m.in. wycinką drzew, zapyleniem?

Stowarzyszenie „Razem dla Zalesia” zaczęło od nawiązania kontaktu z prof. Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie –  Janem Bodziarczykiem, inicjatorem „Rezerwatu Przyrody Góra Stołowa im. Ryszarda Malika”, i z Nadleśnictwem Olkusz. Wiadomym było, że profesor może okazać się sojusznikiem w rozmowach z władzą oraz przedstawicielami Cemexu. Stowarzyszeniu zależało, aby inicjatywa stała się wspólną sprawą zalesian, w której mieszkańcy dostaną swój głos, staną się podmiotem w rozmowach o ich najbliższej okolicy.

W trybie dostępu do informacji publicznej członkowie Stowarzyszenia pozyskiwali informacje z RDOŚ w Krakowie na temat decyzji podejmowanych w sprawie rezerwatu. Chcieli pełnej dokumentacji, aby skutecznie wejść w proces powstawania rezerwatu, móc lepiej się o niego upominać, stać się partnerem do rozmów.

Nawiązali kontakt z kierownictwem Cemex-u. Podczas spotkań wskazali na zagrożenia dla środowiska naturalnego generowane przez Cemex; chodziło  o takie sprawy, jak wycinka drzew, hałas, zapylenie wtórne i pierwotne, wstrząsy sejsmiczne podczas eksplozji ładunków wybuchowych. Zwrócili się z pismem do wójta gminy o uwzględnienie swoich uwag podczas wprowadzania zmian do planu zagospodarowania przestrzennego. Wczesną wiosną zorganizowali spacer badawczy połączony z akcją sprzątania lasu. Spacer miał przybliżyć mieszkańcom ten teren, jako miejsca cennego przyrodniczo i do wypoczynku, spacerów, biegów. Poza tym Stowarzyszeniu zależało na dobrym poznaniu tego terenu od strony technicznej. Wiedza miała okazać się kluczowa dla dalszych rozmów.

Starania o utworzenie rezerwatu podjęło Nadleśnictwo Olkusz, Lasy Państwowe, z którym współpracowali członkowie Stowarzyszenia. Obszar chroniony został utworzony 25 maja 2021 na podstawie Zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie z 6 maja 2021 w sprawie rezerwatu przyrody „Góra Stołowa im. Ryszarda Malika” (Dz. Urz. Woj. Młp. z 2021 r. poz. 2674).

Uroczyste otwarcie rezerwatu nastąpiło 9 czerwca 2021. Tuż po nim odbył się spacer przyrodniczy po rezerwacie, zorganizowany przez Stowarzyszenie we współpracy z Nadleśnictwem Olkusz i Zespołem Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. W spacerze uczestniczyli przedstawiciele Cemex-u, którym chciano dać szansę poznania rezerwatu i jego unikalnych skarbów (rośliny, zwierzęta, skały, jaskinie). Była to świetna okazja do integracji mieszkańców i rozmów o bogactwie przyrodniczym terenów wokół Zalesia. Działanie sfinalizowała publikacja materiałów edukacyjnych z informacjami o nowym rezerwacie, które trafiły do rąk mieszkańców Zalesia.

Jak układała się współpraca z władzami samorządowymi

Najbliższe władze samorządowe – wójt i gmina – od kilku lat odmawiają Stowarzyszeniu jakiejkolwiek współpracy. Kością niezgody jest świetlica, która dwa lata temu została wybudowana w Zalesiu i niby oddana mieszkańcom. Faktycznie zarządza nią wójt według własnego uznania, nie licząc się z potrzebami mieszkańców. Takie relacje są jednym z powodów, dla których do nagrody Super Samorząd 2021 został nominowany Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. To także instytucja samorządowa, ale nieco dalsza niż gminna. Zespół Parków aktywnie wspierał spotkania wokół planowanego rezerwatu i samo powstanie rezerwatu.

Zaangażowanie mieszkańców

W działanie byli zaangażowani przedstawiciele Stowarzyszenia (8 osób) i mieszkańcy. W spacerach wzięło udział 45 osób.

Zasięg i znaczenie działania

• 3 spacery badawcze,
• 45 osób biorących udział w spacerach,
• 100 sztuk materiałów edukacyjnych.

Puenta

Mieszkańcy zyskali rezerwat – tuż koło ich domów. To przestrzeń do odpoczynku. Nie doszło przy tym do konfliktu interesów czy niezrozumienia z władzami kopalni, przeciwnie – strony nawiązały dobry, przyszłościowy kontakt. Stowarzyszenie i Zespół Parków Krajobrazowych Województw Małopolskiego zostali docenienie nagrodą Super Samorząd 2021.

*

Stowarzyszenie „Razem dla Zalesia” założyli mieszkańcy Zalesia Golczowskiego.  W 2018 z grupy nieformalnej stali się stowarzyszeniem. Organizacji podejmuje działania zachęcające mieszkańców do poznawania się i wspólnych aktywności (sportowych, krajoznawczych, wspierających ochronę przyrody). Zachęcała władze lokalne (gminne), do partycypacyjnego tworzenia programu świeżo wybudowanej w Zalesiu świetlicy. Opór wójta sprawił, że nigdy się to nie wydarzyło. Wójt pozostaje bez kontaktu i zbywa wszelkie próby nawiązania go. Stowarzyszenie zgłosiło się do akcji Masz Głos w 2021 z zamiarem rozwijania świadomości ekologicznej sąsiadów i włączenia się w ochronę cennych obszarów leśnych swojej gminy.