Sochaczewskie bunkry
Jak wzbudzić entuzjazm mieszkańców i władz poniemieckimi schronami i umocnieniami fortyfikacyjnymi z czasów II wojny światowej, ulokowanymi na terenie Sochaczewa i gminy? Fundacja Ochrony Zabytków Mazowsza/Projekt - sochaczewskie fortyfikacje znalazła sposób. Została za to doceniona tytułem finalisty nagrody Super Samorząd 2021.
Na terenie zrewitalizowanych schronów grupa zorganizowała w czerwcu 2021 I Rodzinny Piknik Forteczny „Śladami sochaczewskich fortyfikacji”. Można było zobaczyć trzy zachowane, zrewitalizowane schrony i fragment rowu przeciwpancernego. Był pokaz sprzętu i uzbrojenia wojskowego, który zrobiła Warszawska Brygada Rakietowa Obrony Powietrznej, wystąpiła grupa Rekonstrukcji Historycznej 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich z Sochaczewa. Stoisko promocyjne z eksponatami związanymi z okresem budowy sochaczewskiej linii umocnień wystawiło Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą; była też Muzealna Grupa Historyczna im. II Batalionu 18 Pułku Piechoty. Emocji dodało rozstrzygniecie konkursu gry terenowej opartej o geocaching, zorganizowanego we współpracy ze stowarzyszeniem BORIS w ramach programu rozwoju podmiotów ekonomii społecznej. Uczestnicy Pikniku mogli wziąć udział w loterii z nagrodami, a koordynatorka akcji Masz Głos Fundacji Batorego – Agnieszka Maszkowska z Fundacji Laboratorium Badań i Działań Społecznych SocLab – pomagała w prowadzeniu licytacji. Dla miłośników kuchni wojskowej była żołnierska grochówka i kiełbaski. Tyle atrakcji i możliwość spotkania wielu osób w jednym miejscu były świetnym oddechem dla mieszkańców po miesiącach zamknięcia w pandemii.
Jak układała się współpraca z władzami samorządowymi
Miasto wsparło w różnych formach „Rodzinny Piknik Forteczny” i ideę projektu. Na stronie Urzędu Miasta, w podległych mu instytucjach kultury i oświaty ukazały się informacje o wydarzeniu. Również Gmina Sochaczew promowała Piknik na swojej stronie i w podległych placówkach. Miasto opłaciło udział w Pikniku grupy rekonstrukcji historycznej „Johannisburg” z Pisza, dofinansowało rajd pieszy; Gmina Sochaczew opłaciła poczęstunek dla uczestników wydarzenia. Dotację na realizację Pikniku przyznał Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego. Również Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą (podlegające pod Miasto Sochaczew) włączyło się do współpracy, m.in. wystawiając stoiska z eksponatami historycznymi. Niektórzy radni z Rady Miasta i Rady Powiatu pomogli w rozmowach z właścicielami schronów z terenu miasta, dzięki którym organizatorzy wydarzenia dostali zgodę na uporządkowanie terenów przy trzech schronach i na skorzystanie ze schronów podczas organizacji 1. Rajdu pieszego szlakiem sochaczewskich fortyfikacji. Kolejnych dwóch właścicieli zgodziło się na udostępnienie schronów do zwiedzania.
Jedną z form budowania współpracy była wizyta studyjna szlakiem sochaczewskich fortyfikacji dla przedstawicieli m.in. sochaczewskich Jednostek Samorządu Terytorialnego, wspierana przez BORIS. Miała przekonać, że to dziedzictwo ma potencjał turystyczno-edukacyjny i może być ważnym punktem sochaczewskiej turystyki kulturowej. Rozwój działań wokół schronów został uwzględniony w miejskim programie współpracy z organizacjami pozarządowymi na 2022.
Zaangażowanie mieszkańców
Mieszkańcy licznie brali udział w Pikniku, a o ich entuzjazmie dla wydarzenia świadczy chociażby hojność, jaką wykazywali, uczestnicząc w licytacji na rzecz projektu lub oferując cegiełkę 100 zł za krótki przejazd zabytkowym wojskowym pojazdem (takim, jakim w znanym filmie jeździł Hans Kloss).
Podczas wizyty studyjnej FOZM nawiązał dobry kontakt z koordynatorem klas mundurowych z Zespołu Szkół im. Jarosława Iwaszkiewicza w Sochaczewie, co pozwoli na współpracę ze szkołą i młodzieżą w ramach projektu.
Zakres i znaczenie działania
- 2000 uczestników Pikniku: rodziny z dziećmi, mieszkańcy w różnym wieku, turyści;
- w trakcie działań FOZM nawiązało współpracę z dziesięcioma partnerami społecznymi i samorządowymi;
Piknik zapoczątkował cykl wydarzeń edukacyjno-upowszechniających wokół sochaczewskich fortyfikacji. We współpracy z władzą lokalną i m.in. Muzeum Historii Polski. 1 sierpnia odbyła się wystawa „Polscy robotnicy przymusowi budują niemieckie schrony w rejonie Sochaczewa” i akcja „Wyjdź z domu – wskocz do schronu” z okazji rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, 20 sierpnia odbył się 1. Rajd pieszy „Szlakiem sochaczewskich fortyfikacji”.
Puenta
Piknik i wydarzenia, które po nim się zadziały, otworzyły drogę do rozwoju projektu dokładnie w tym miejscu, w którym zatrzymałby się, gdyby nie wsparcie i zaangażowanie licznych środowisk w „Projekt – Sochaczewskie Fortyfikacje”.
*
Fundacja Ochrony Zabytków Mazowsza (FOZM) działa od 2018. Dba o zabytki architektury, przywraca świetność kulturowemu dziedzictwu regionu, rewitalizuje je dla celów edukacyjno-turystycznych. Od 2020 prowadzi projekt związany z obiektami militarnymi z II wojny światowej, budowanymi przez polskich przymusowych robotników na rzecz niemieckiego okupanta: „Projekt – Sochaczewskie Fortyfikacje”. Chce przywrócić o nich pamięć. Uczestnikami edycji 2021 akcji Masz Głos byli aktywiści zajmujący się tym właśnie projektem.