Scenariusz – Gminna Rada Seniorów

Na ulicach polskich miast, gmin oraz wsi coraz częściej można spotkać osoby, które ukończyły 60. rok życia. Odsetek osób starszych w Polsce już teraz wynosi ponad 20%, a w najbliższych latach będzie się stale zwiększał. Jako że jednym z filarów zadań własnych gminy/miasta jest wspieranie i upowszechnianie idei samorządowej, w tym tworzenie warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej, oczywiste jest, że realizacja tego typu zadań w coraz większym stopniu powinna brać pod uwagę osoby starsze – ich punkt widzenia, opinie i potrzeby. W tym celu powoływane są gminne/miejskie rady seniorów.

Czym zajmuje się gminna/miejska rada seniorów?

Rolą gminnej rady seniorów jest przede wszystkim komunikowanie potrzeb osób starszych poprzez opiniowanie i konsultowanie dotyczących ich decyzji lokalnych władz. Może ona jednak podejmować również wiele innych działań na rzecz poprawy sytuacji seniorów i seniorek w gminie. Warto zdawać sobie sprawę z szerokiego zakresu możliwej działalności gminnych rad seniorów – może być to ważnym argumentem, kiedy będziecie chcieli przekonać Wasze lokalne władze do powołania takiego ciała doradczego.

Oto przykładowe obszary tematyczne, które mogą być przedmiotem działalności gminnej rady seniorów:

opiniowanie i konsultowanie spraw dotyczących sytuacji seniorów i seniorek,
opiniowanie aktów prawa miejscowego dotyczących najstarszych mieszkańców i mieszkanek miasta,
przedstawianie propozycji w zakresie ustalania priorytetowych zadań i prac legislacyjnych na rzecz seniorów i seniorek w perspektywie krótko- i długookresowej,
inicjowanie działań na rzecz seniorów i seniorek,
upowszechnianie i promowanie współpracy władz samorządowych gminy ze środowiskiem działającym na rzecz osób starszych,
wspieranie różnych form aktywności seniorów i seniorek,
dążenie do umacniania międzypokoleniowych więzi społecznych,
monitorowanie potrzeb seniorów i seniorek zamieszkałych na terenie gminy,
podejmowanie działań w zakresie przełamywania stereotypów na temat starości oraz seniorów i seniorek, a także budowanie ich autorytetu,
upowszechnianie wiedzy o potrzebach i prawach osób starszych,
podejmowanie działań dążących do budowy pozytywnego wizerunku seniorów i seniorek.

Podstawy prawne

W ustawie o samorządzie gminnym (Artykuł 5c) zapisana została możliwość powołania gminnej rady seniorów (funkcjonująca na analogicznej zasadzie na poziomie miejskim). Warto zapoznać się z treścią fragmentu ustawy, przystępując do działań na rzecz powstania ciała doradczego osób starszych.

Ustawa o samorządzie gminnym

Art. 5c.

1. Gmina sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej.

2. Rada gminy, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk, może utworzyć gminną radę seniorów.

3. Gminna rada seniorów ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny.

4. Gminna rada seniorów składa się z przedstawicieli osób starszych oraz przedstawicieli podmiotów działających na rzecz osób starszych, w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku.

5. Rada gminy, powołując gminną radę seniorów, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania, dążąc do wykorzystania potencjału działających organizacji osób starszych oraz podmiotów działających na rzecz osób starszych, a także zapewnienia sprawnego sposobu wyboru członków gminnej rady seniorów.

6. Rada gminy może w statucie jednostki pomocniczej upoważnić ją do utworzenia rady seniorów jednostki pomocniczej. Przepisy ust. 3–5 stosuje się odpowiednio.

Jak powołać gminną/miejską radę seniorów?

Rada gminy/miasta może powołać gminną radę seniorów na wniosek „zainteresowanych środowisk”. Co ważne, nie muszą to być wyłącznie osoby, które ukończyły 60. rok życia, ale mogą to być również przedstawiciele i przedstawicielki środowisk działających na rzecz osób starszych (takich jak np. uniwersytety trzeciego wieku czy organizacje pozarządowe). Odnosi się to także do składu rad seniorów – nie muszą w nich zasiadać jedynie osoby starsze.

Budując poparcie dla pomysłu stworzenia takiej rady w Waszej gminie, skontaktujcie się z lokalnymi organizacjami i instytucjami prowadzącymi działania z i dla seniorów oraz seniorek. O pomyśle powołania gminnej rady seniorów opowiedzcie także mieszkańcom i mieszkankom Waszej gminy (szczególnie osobom starszym). Pokażcie korzyści, jakie mogą płynąć z powstania takiego ciała doradczego.

Kompetencja powołania i nadania statutu gminnej rady seniorów przynależy do rady gminy, dlatego kluczowe znaczenie ma przekonanie radnych do tego pomysłu. Lobbujcie za poparciem dla powstania rady wśród radnych oraz wójta/burmistrza. Możecie to robić spotykając się z nimi, organizując publiczne spotkania na ten temat lub za pośrednictwem listów czy petycji.

Złóżcie wniosek o powołanie gminnej rady seniorów, a następnie monitorujcie, na jakim etapie jest sprawa. Bierzcie udział w sesjach rady gminy oraz posiedzeniach jej komisji, na których temat będzie omawiany. Monitorujcie proces powstawania statutu i bierzcie udział w konsultowaniu jego treści.

Jeżeli Wam się udało – wspaniale, możecie teraz działać na rzecz poprawy sytuacji osób starszych w ramach nowo powołanej gminnej rady seniorów (lub we współpracy z nią, jeśli nie jesteście w jej składzie). Jeżeli radni i radne z jakiegoś powodu nie zdecydowali się na powołanie rady seniorów – nie poddawajcie się i działajcie dalej na rzecz jej powstania!

Przykłady projektów zrealizowanych dzięki współpracy gminnej/miejskiej rady seniorów z władzami gminy/miasta

Jeżeli w Waszej gminie udało się powołać gminną radę seniorów, może ona inicjować ciekawe projekty służące poprawie warunków życia osób starszych, a jednocześnie zachęcające ich do udziału w lokalnym życiu społecznym. Oto przykłady takich inicjatyw:

Koperta życia – karta pomagająca szybciej podjąć akcję ratującą zdrowie lub życie osoby starszej. Są na niej zawarte informacje o stanie zdrowia seniora lub seniorki oraz o przyjmowanych lekach.
Złota rączka – finansowane z budżetu gminy drobne usługi naprawcze dla osób starszych, które nie są w stanie samodzielnie np. wymienić uszczelki czy przybić gwoździa.
Taksówka dla seniora – całkowita lub częściowa refundacja dojazdu do miejsc usług publicznych np. do urzędu lub przychodni.
Wolontariat sąsiedzki – współpraca międzypokoleniowa polegająca na realizacji przez młode osoby wolontariatu polegającego na pomocy osobom starszym w prostych zadaniach domowych, które są dla nich dużym wyzwaniem.
Przystanki przyjazne osobom starszym – wymiana rozkładów jazdy transportu publicznego na rozkłady z powiększoną czcionką oraz planowanie infrastruktury przystanków tak, by była ona przyjazna osobom starszym.
Telefon dla seniora – urzędowa linia telefoniczna dedykowana dla informacji dotyczących osób starszych, ułatwiająca seniorom i seniorkom kontakt z instytucjami publicznymi.
Mobilna biblioteka dla seniorów – usługa biblioteki polegająca na objazdowym wypożyczaniu książek po wcześniejszym kontakcie z biblioteką. Raz w tygodniu pracownik lub pracowniczka biblioteki objeżdża zapisanych do biblioteki seniorów i seniorki , rozwożąc im zamówione pozycje i odbierając już przeczytane.
Tytka seniora – koperta wysyłana zainteresowanym seniorom i seniorkom, zawierająca informacje dla osób starszych, dotyczące wielu dziedzin – od wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych, po profilaktykę zdrowotną.